Ngoài các sáng kiến ​​trong lĩnh vực phát triển dân chủ, Kazakhstan đang tích cực thực hiện các cải cách nhằm bảo vệ nhân quyền và củng cố nhà nước pháp quyền:

1. Ngày 8 tháng 12 năm 2023, Tổng thống K.K. Tokayev đã ký Sắc lệnh phê duyệt Kế hoạch hành động nhằm thúc đẩy bảo vệ quyền con người và nhà nước pháp quyền. Trước đó đã có một loạt các bước quan trọng trong lĩnh vực này, bao gồm việc ban hành bảy văn bản quy phạm pháp luật nhằm giải quyết các vấn đề như bạo lực gia đình, an toàn lao động và thành lập các cơ quan thanh tra Nghị viện khu vực về quyền trẻ em. Một phần quan trọng của Kế hoạch hành động bao gồm hợp tác với Liên hợp quốc và OSCE trong việc thực hiện các biện pháp.

2. Văn phòng Cao ủy Nhân quyền đã được công nhận theo hiến pháp và đang hoạt động trong nước. Theo luật hiến pháp, Thanh tra viên có quyền khiếu nại lên Tổng thống, các viện của Quốc hội và Chính phủ những đề xuất cải thiện pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật liên quan đến nhân quyền.

3. Việc thành lập các văn phòng Cao ủy Nhân quyền Kazakhstan khu vực đã tăng cơ hội truy cập vào các phương tiện bảo vệ pháp lý.

4. Văn phòng Thanh tra Nghị viện đã hỗ trợ rất nhiều, bao gồm bảo vệ quyền lợi trong quá trình chuyển giao các vấn đề liên quan đến việc đảm bảo quyền lợi của người bị kết án từ Bộ Nội vụ sang Bộ Y tế.

5. Kazakhstan cũng đã bổ nhiệm Thanh tra viên bảo vệ quyền trẻ em và Thanh tra viên về quyền của các nhóm dân cư dễ bị tổn thương về mặt xã hội. Đất nước đã phê chuẩn các nghị định thư quốc tế về quyền của trẻ em và người khuyết tật.

6. Tòa án Hiến pháp đã được tái thành lập như một cơ chế quan trọng nhất để bảo vệ quyền và tự do mà các công dân Kazakhstan có thể trực tiếp đề xuất. Tòa án Hiến pháp là cơ quan kiểm soát hiến pháp cao nhất, đảm bảo tính tối cao của Hiến pháp. Các quyết định của Tòa án Hiến pháp có hiệu lực cuối cùng; ngay cả Tổng thống cũng không thể sửa đổi các quyết định đó, bao gồm cả những quyết định liên quan đến quyền hiến định của công dân.

7. Từ khi Tòa án được thành lập vào năm 2023 (tính đến ngày 28 tháng 3 năm 2024), đã tiếp nhận hơn 5.300 đơn kiến nghị của người dân. Điều này cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của người dân trong việc tham gia quản lý thông qua Tòa án Hiến pháp.

8. Trong năm 2023 Tòa án Hiến pháp đã ban hành 39 văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó, 24 văn bản quy phạm pháp luật được công nhận phù hợp với Hiến pháp, trong khi 8 văn bản được cho là không phù hợp, đặc biệt là về quyền bảo hộ pháp lý, tiếp cận dịch vụ công và không phân biệt đối xử.

9. Trong năm 2023 Tòa án Hiến pháp đã tư vấn cho hơn 750 công dân.

II. Nhân quyền và pháp quyền:

1. Theo Luật biểu tình mới được thông qua, thay vì yêu cầu giấy phép, người dân chỉ cần thông báo. Sau khi luật này được thông qua, số lượng các cuộc biểu tình ôn hòa ở Kazakhstan đã tăng lên đáng kể.

2. Kazakhstan đã bãi bỏ án tử hình và chuyển giao các chức năng dân sự từ Bộ Nội vụ sang Bộ Y tế để đảm bảo bảo vệ quyền được chăm sóc sức khỏe cho những người bị kết án.

3. Danh sách các nghề cấm phụ nữ làm việc được bãi bỏ. Kazakhstan cũng đã thông qua Kế hoạch hành động quốc gia theo Nghị quyết 1325 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về Phụ nữ, Hòa bình và An ninh.

4. Trách nhiệm hình sự đối với các hành vi tra tấn đã được tăng cường, cơ chế phòng ngừa tra tấn quốc gia đã được tăng cường và và một định nghĩa pháp lý về tra tấn và hành vi ngược đãi đã được đưa vào luật pháp.

5. Trách nhiệm hành chính và hình sự đối với bạo lực gia đình đã được tăng cường đáng kể. Khả năng tái hòa giải giữa các bên trong những trường hợp như vậy đã bị loại bỏ về mặt luật pháp.

6. Vào tháng 2 năm 2024, Mazhilis, Hạ viện Kazakhstan, đã thông qua các sửa đổi luật nhằm đảm bảo an toàn cho phụ nữ và trẻ em cũng như ngăn ngừa tội phạm đối với họ. Các sửa đổi này đưa ra trách nhiệm hình sự đối với hành vi quấy rối tình dục trẻ em dưới 16 tuổi. Những thay đổi được đề xuất bao gồm các biện pháp đảm bảo an toàn và bảo vệ trẻ em, bao gồm việc mở các trung tâm hỗ trợ gia đình ở mỗi khu vực, triển khai các đội lưu động để xác định sớm các gia đình có hoàn cảnh khó khăn trong cuộc sống, thành lập 111 trung tâm liên lạc để hỗ trợ tâm lý và các loại hỗ trợ khác, cũng như phát triển các chương trình hỗ trợ cho trẻ vị thành niên bị bạo lực, bắt nạt và đe dọa.

7. Quốc hội đang xem xét Luật về phương tiện truyền thông, nhằm tạo ra một không gian số an toàn. Các thay đổi được đề xuất bao gồm rút ngắn thời gian xem xét các yêu cầu của phương tiện truyền thông, chuyển sang tài trợ bằng các khoản trợ cấp, thiết lập thời hạn khiếu nại về tội vu khống, làm rõ quyền của nhà báo và đơn giản hóa việc cấp thẻ nhà báo.

8. Bộ luật xã hội đã được thông qua. Văn bản này hướng tới việc hỗ trợ toàn diện các nhóm công dân dễ bị tổn thương. Một khoản trợ cấp đặc biệt được phê duyệt cho những người làm việc trong các điều kiện lao động nguy hiểm đến tính mạng và sức khỏe.

9. Ngày 2 tháng 10 năm 2023, luật “Về giám sát công cộng” đã được thông qua nhằm tăng cường giám sát công cộng đối với các tổ chức nhà nước và bán công, cho phép công dân và các tổ chức công quyền có quyền giám sát độc lập thông qua các cuộc thảo luận công khai, đánh giá chuyên gia và giám sát. Ngoài ra, luật còn quy định về các kiến nghị trực tuyến sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 4 năm 2024, cho phép công dân tham gia vào các cuộc thảo luận về các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, nhận thông tin và liên lạc với chính phủ về các vấn đề quan trọng.

Nội dung do ĐSQ Kazakhstan tại Việt Nam cung cấp

Biên tập: Tiến sĩ Lê Trung Kiên – Chủ tịch IBC